De 10de mei 1940….. aan die dag moest ik denken toen ik naar de film ´The Railway Man´ keek op de filmavond van april 2015. Ineens nam alles wat met die oorlog te maken had, weer bezit van mij.
Een oud-collega, die in ´ons´ Indië was opgegroeid, had als Japanse krijgsgevangene ook aan de Birma spoorlijn moeten werken. Ook hij kon over die tijd moeilijk praten. Eens vertelde hij me: ´Mijn vrouw die in het vrouwenkamp zat, is daar gestorven.´ Dat ontdekte hij toen hij na de oorlog op zoek ging naar zijn gezin. Hij zei: ´Die tijd in Japanse krijgsgevangenschap, werkend aan die spoorlijn, heb ik overleefd dankzij het praten met een vriend over later, wat we zouden gaan doen. We zouden ons ontfermen over elkaars gezin, als één van ons tweeën de oorlog niet zou overleven.´ Zijn vriend, een grote, blonde Hollander, was bezweken aan de arbeid aan die spoorlijn. En zijn eigen vrouw was gestorven in het vrouwenkamp.
Kort na de oorlog kwamen hij en ik gelijktijdig te werken aan dezelfde kweekschool (opleiding voor onderwijzers), hij was net getrouwd met de weduwe van zijn vriend. Hij had twee dochters en een zoon. Zij had een dochter en een zoon. Ze vormden voor het oog een bijzonder gezin, harmonisch. Later zijn de kinderen van haar getrouwd met twee van zijn kinderen. En toch…..Mijn collega maar ook zijn tweede vrouw, de weduwe van zijn vriend, zijn blijven worstelen met wat hen is aangedaan door de Japanners in die kampen. Afzonderlijk zijn ze mijn beste vrienden geworden tot hun dood toe. Maar die Jappenkampen…. bleven hen pijnigen, stonden tussen hen en het zich in harmonie voelen. En ik denk, de bedoeling was goed, maar een georganiseerd huwelijk is niet meer van onze tijd.
Films zijn vaak geromantiseerde of op de werkelijkheid gefantaseerde verhalen. Deze Britse film is gebaseerd op de werkelijke belevenissen van de Britse veteraan Eric Lomax, een leeftijdsgenoot van mij, er is eenzelfde tijdgebonden denken. Misschien raakte deze film mij daarom zo. Het bijzondere is dat Lomax zelf heeft meegewerkt aan het script voor de film.
Jammer dat in de pauze een aantal leden de zaal verlieten. Wat de film laat zien is aangrijpend, echter maar een fractie van het werkelijke lijden van honderdduizenden mannen die aan de Birma spoorlijn hebben gewerkt.
Wij blijven oorlogen gedenken, maar ook om nooit te vergeten hoeveel leed daar achter verborgen zit.
Froukje
