Tijdens onze speurtocht in Oliva zullen we het huis bezoeken van Gregorio Mayans i Siscar (1699-1781). Hij was een bijzonder mens en wordt nu als een van de beroemdste Valencianen uit de geschiedenis beschouwd. Dat was in zijn tijd helaas anders.
Als telg uit een rijk geslacht en geboren aan de vooravond van de Spaanse successie oorlog (1702 – 1715) had hij de pech dat zijn familie de “verkeerde” kant koos. Dat bleef hem een groot deel van zijn leven parten spelen. Hij bleef daardoor “verdacht”.
Behalve rijk was hij ook trots, buitengewoon intelligent en nieuwsgierig naar kennis. Hij studeerde in Barcelona, Valencia en Salamanca. Door zijn studies (Spaans, Grieks, Latijn en Rechten) kwam hij in aanraking met “La Iluminación”, de Verlichting. Dit denken hield in dat men de menselijke rede als het belangrijkste instrument zag om de wereld te begrijpen en te verbeteren. Hij werd hier een vurig aanhanger van wat hem in die tijd in Spanje niet altijd populair maakte. Integendeel. Ondanks dat hij op zijn dertigste al een van de geleerdste mensen van zijn tijd was en ondanks zijn rijkdom, vaak synoniem voor invloed en macht, kwam hij steeds weer in botsing met zowel de gevestigde reguliere orde als de kerkelijke macht. Daardoor gingen belangrijke posten aan zijn neus voorbij.
Hij heeft als bibliothecaris van de koning ruim zes jaar in Madrid gewoond maar ten gevolge van jaloezie en intriges keerde hij gedesillusioneerd naar Oliva terug. Hij betrok weer het familiepand waar hij verder ging studeren. Hij kon er zijn gedachten de vrije loop laten en zijn ideeën blijven verdedigen. “Il Solitario de Oliva” werd zijn bijnaam maar echt alleen stond hij in zijn denken zeker niet. De Verlichting was wijd verbreid en via brieven stond hij in contact met humanisten van over heel Europa. Ook publiceerde hij diverse werken. Zo ontwikkelde hij zich tot een zeer bekende en gerespecteerde intellectueel. Op het laatst van zijn leven kreeg hij alsnog erkenning van koning Carlos III maar hij was inmiddels te oud, het kwam te laat om het verdriet van al de tegenwerking te kunnen compenseren. De tragiek van een begaafd en bijzonder mens die door zijn omgeving niet werd begrepen.
De tijd heeft corrigerend gewerkt. Nu ruim driehonderd jaar na zijn dood kijkt men hier, terecht, met trots en diep respect naar Gregorio Mayans die alle tegenslagen ten spijt compromisloos en onomkoopbaar zijn ideeën over het vrije denken trouw bleef. Een man met karakter.
Coral DHP
